Jednym z najbardziej elementarnych i podstawowych warunków rozwoju psychicznego jest pamięć. »Polem pamięci, pisze H. Pieron, jest pole całego życia umysłowego, które bez wspomnień byłoby niemożliwe. Nie istnieją bowiem takie procesy psychiczne, które by nie wymagały zachowawczości mnemicznej.» Celem tego rozdziału nie jest omawianie zagadnienia pamięci w jego całości i w jego stosunku do poszczególnych […]
Wpływy dynamizmów prelogicznych na twórczość artystyczną lub naukową należą albo przynajmniej zbliżają się do tej kategorii zjawisk psychicznych, które psychologia nazywa »namiętnością», tj. nastawieniem uczuciowym trwałym i panującym nad myślami i zachowaniem się człowieka w sposób mniej lub więcej wyłączny, nie liczący się z innymi dążnościami. Najpospolitszym przykładem takich nastawień uczuciowych jest miłość i nienawiść. […]
Zazwyczaj, jeśli mówimy o przekształcaniu się jednego zjawiska w inne, jednego dynamizmu w inny dynamizm, to oczywiście wyobrażamy sobie, że pierwsze zjawisko znika, a na jego miejscu powstaje drugie, nowe, przekształcone, jak to bywa z każdą energią chemiczną lub fizyczną, zgodnie z prawem o zachowaniu energii. Tymczasem w ewolucji czynności psychicznych mamy do czynienia ze […]
Im bardziej oddalamy się od wczesnego dzieciństwa, tym bardziej ewolucja psychiczna przebiega w sposób płynny, niepostrzeżony, nie dający takich wyraźnych słupów granicznych, jakie z łatwością i w dość znacznej liczbie znajdujemy w ciągu pierwszych paru lat życia. Małe dziecko w ciągu tych paru lat nabywa więcej nowych czynności o znaczeniu przełomowym (pierwsze poznania zmysłowe, pierwsze […]
Uważne wzrokowe obserwowanie figur, naklejonych na karton, które z czasem zastępuje ich chwytanie i obmacywanie, jest zatem już wewnętrzną pracą umysłu dziecka, występującą tu zamiast pierwotnych reakcji dotykowo-ruchowych. Szuman silnie podkreśla wielką doniosłość tej ewolucji, w której najpierw wyłączną rolę gra wzrok w poznawaniu »zjawisk jednozmysłowych», potem dotyk i ruch w poznawaniu wielozmysłowym przedmiotu, a […]
Popędowe dynamizmy instynktu przejawiają, się przez całe życie człowieka i tak przenikają jego życie psychiczne, że często u człowieka dorosłego, a nawet introspekcyjnie u siebie samego nie łatwo jest odróżnić to, co jest wrodzone, od tego, co jest nabyte. Wątpliwości znikają dopiero w tych przypadkach, w których nasze dążności przeciwstawiają się popędom instynktowym jako siły […]
Dziedziczenie niektórych cech kory mózgowej. Budowa kory mózgowej człowieka, tak samo jak budowa wszystkich innych narządów ludzkiego organizmu, jest preformowana przez warunki dziedziczne i będzie omówiona w najogólniejszych zarysach w rozdziale o fizjologii tych czynności kory mózgowej, które są odpowiednikiem czynności psychicznych i o których w dzisiejszym stanie wiedzy możemy sobie stworzyć jakieś pojęcie. Ale […]
Ludzka odmiana stadnego instynktu zwierząt wyróżnia się przede wszystkim swoim wybitnie uczuciowym charakterem, zgodnie z ogólną strukturą instynktu ludzkiego. Pierwsze nici uczuciowe nawiązuje niemowlę zwykle ze swoją karmicielką. Nie można jednak powiedzieć, że nawiązanie tej nici jest pierwszym przejawem społecznego instynktu dziecka, przeciwnie, pierwsza jego radość na widok matki wiąże się nie z jakimś uczuciem […]
Widzieliśmy, szczególniej wyraźnie na przykładzie osy Fabre’a, że nie jeden jakiś złożony ruch, ale wiele bardzo złożonych ruchów tkwi w jej instynkcie w pewnej kolejności jako nierozerwalna całość, która musi być zawsze wykonywana tak samo, nawet jeśli 40 razy powtórzymy doświadczenie w warunkach, w których jeden człon tych czynności staje się zupełnie zbyteczny. Pies chodzi […]
Popęd życiowy Popęd życiowy jest filogenetycznie najstarszy i jest powszechną, można by powiedzieć, wszechgatunkową cechą wszystkich istot żyjących. Popęd do zachowania życia, właśnie dlatego że jest filogenetycznie najstarszy, bardziej jest zrozumiały z punktu widzenia biologicznego aniżeli psychologicznego, ponieważ jest popędem do zaspokojenia »fizjologicznych potrzeb» organizmu. Wprawdzie w wyrażeniu »potrzeba» tkwi już coś z doznawań podmiotowych, […]