Dziedziczenie niektórych cech kory mózgowej.

Budowa kory mózgowej człowieka, tak samo jak budowa wszystkich innych narządów ludzkiego organizmu, jest preformowana przez warunki dziedziczne i będzie omówiona w najogólniejszych zarysach w rozdziale o fizjologii tych czynności kory mózgowej, które są odpowiednikiem czynności psychicznych i o których w dzisiejszym stanie wiedzy możemy sobie stworzyć jakieś pojęcie. Ale tam będziemy zmuszeni mówić przede wszystkim o ciągłej ewolucji czynności korowo-psychicznych i podkreślać ich charakter nabyty.

Tutaj poprzestaniemy tylko na ogólnikowym zaznaczeniu w paru słowach, że struktura kory mózgowej człowieka, jako narządu świadomości, jest tą dziedziczną cechą, od której istnienia zależy rozwój psychiczny człowieka w ogóle, a zatem i w szczególności dynamizmów ewolucyjnie najwyższych, które są najwyższym kierownictwem myślenia i zachowania i które przytłumiają i regulują wszelką popędowość instynktową, a zatem i popędy syntoniczne. W tej ostatniej roli, tj. w roli hamulców popędowości syntonicznej, najwyższe kierownictwo psychiczne jest więc czynnikiem schizoidyzacji wtórnej jako procesu zupełnie normalnego, jako jednego z przejawów normalnej ewolucji psychicznej. Tylko powstawaniem takiego odrębnego od syntonii korowego czynnika, schizoidyzującego aktywność psychiczną w czasie jej ewolucji, można wytłumaczyć istnienie — dość rzadkich wprawdzie — ale niewątpliwie i przez nas spostrzeganych normalnych przypadków współistnienia u tego samego osobnika obu dynamizmów, syntonicznego i schizoidalnego, w bardzo dużym nasileniu. Zresztą to samo współistnienie znane jest i w literaturze psychiatrycznej, mianowicie w przypadkach paranoi przewlekłej z wybitnym zabarwieniem maniakalnym. Z takim ujęciem zagadnienia, jak najściślej związanego z podstawowymi cechami charakteru ludzkiego, zdaje się pozostawać w zgodzie fakt, dobrze znany wychowawcom, że charakter jednych dzieci okazuje się bardziej podatny na wpływy środowiska, innych zaś tylko w małym stopniu, jeżeli cechy dziedziczone wykazują bardzo znaczne nasilenie popędu syntonicznego albo jego niedomogi wrodzonej. Wielka różnorodność charakterów ludzkich zdaje się zależeć: po pierwsze od wielkiej skali stopni napięcia popędu syntonicznego, po drugie może od nieznanych bliżej cech strukturalnych kory mózgowej, po trzecie od różnic temperamentów, po czwarte od różnorodności wpływów środowiskowych na charakter poszczególnych jednostek.

Od dziedziczno-strukturalnych cech kory mózgowej zdają się zależeć niektóre inne właściwości psychiczne. Wspominaliśmy już poprzednio o popędzie poznawczym jako jednym z dynamicznych, ogólnych nastawień instynktu ludzkiego. Ten popęd poznawczy z natury rzeczy należy uważać za siłę dynamiczną, która jest pierwotnym motorem rozwoju inteligencji ludzkiej. Ale narządem tego rozwoju jest kora mózgowa i nawet najsilniej rozwinięty podkorowo-instynktowy popęd poznawczy nic nie zdziała, jeżeli np. jakieś procesy patologiczne spowodowały rozleglejsze uszkodzenia półkul mózgowych w życiu płodowym lub we wczesnym dzieciństwie. Wskutek tych uszkodzeń musi powstać organiczny niedorozwój umysłu. Nie wiemy jeszcze, od jakich właściwości anatomicznych i fizjologicznych kory mózgowej zależy mniejszy lub większy’ rozwój inteligencji, ale jeżeli genetyka, a w szczególności nauka o dziedziczeniu u bliźniąt jednojajowych (K. Mikulski) mówi o »dziedziczeniu inteligencji», to jest jasne, że nie ma tu na myśli dziedziczenia inteligencji jako takiej, ale dziedziczenie tych cech, od których zależy późniejszy jej rozwój i do których musimy zaliczyć zarówno nasilenie instynktu poznawczego jak i nieznane nam dotąd cechy budowy kory mózgowej. Jednakże w niektórych przypadkach już dzisiaj można wskazać, w jaki sposób pewne specjalne właściwości kory mózgowej mogą wpływać na kierunek zainteresowań człowieka. Cytoarchitektonika stwierdza specjalny rozwój korowych ośrodków wzrokowych u artystów malarzy, zaś korowych ośrodków słuchowych u muzyków (M. Rosę). »Uzdolnienia« zdają się być zatem zależne od utajonych możliwości, tkwiących w odziedziczonej budowie kory, natomiast są na ogół dość niezależne od obwodowych narządów zmysłowych. Wiadomo jest, że dwaj nasi artyści malarze, należący do największych, wykazywali krótkowzroczność znacznego stopnia.

Gruczoły dokrewne i temperament.

Jeżeli cytoarchitektonika zdaje się wiązać uzdolnienia malarskie i muzyczne z budową korowych pól zmysłowych, a więc z układem zwierzęcym, to przekonamy się w rozdziałach o fizjologii układu nerwowego, że życie uczuciowe człowieka, na wszystkich poziomach jego rozwoju, ma swoje anatomiczne podłoże w układzie nerwowym wegetatywnym; a ponieważ życie uczuciowe jest jedynym dynamicznym motorem życia psychicznego, więc powiedzmy to z góry — prawie cała psychofizjologia jest fizjologią przede wszystkim układu wegetatywnego; albo dokładniej: somatyczne czynności układu nerwowego są związane z lokalnymi stosunkami anatomicznymi, — psychiczne czynności wiążą się z ogólnymi, dynamicznymi stosunkami w ośrodkowym układzie nerwowym. Stąd neurologia, jako nauka o zaburzeniach cielesnych czynności układu nerwowego, opiera się przede wszystkim na zmianach anatomo-patologicznych, psychiatria zaś, jako nauka o zaburzeniach psychicznych, nie znajduje ich wyjaśnienia w charakterystycznych zmianach anatomo-patologicznych, a co więcej, stwierdza istnienie nawet postępujących ciężkich nieuleczalnych schorzeń, doprowadzających do głębokiego zniszczenia harmonii psychicznej, w których jednak nie znajdujemy dotąd w ogóle żadnych — albo prawie żadnych — zmian anatomo-patologicznych. Ten podział czynności układu nerwowego i ich zaburzeń na dwa tak bardzo odmienne działy musi mieć oczywiście swoje uzasadnienie w jakichś bardzo istotnych, swoistych właściwościach układu nerwowego.